Którą z tych spółek wybrać dla siebie? Czym się kierować dokonując tego wyboru? Na co zwrócić szczególną uwagę? Poniżej zamieszczam podstawowe informacje dotyczące tych spółek, które pomogą znaleźć odpowiedź na powyższe pytania.
Spółka cywilna czy spółka jawna?
Spółka cywilna i spółka jawna są tzw. spółkami osobowymi. Istotnym elementem tych spółek jest skład osobowy, a nie kapitał. Założenie tych spółek nie jest w związku z tym związane z wymogiem posiadania określonego kapitału.
Do spółki cywilnej stosuje się przepisy kodeksu cywilnego. Natomiast do spółki jawnej stosuje się przepisy kodeksu spółek handlowych, a ponadto w sprawach w nim nie uregulowanych także przepisy kodeksu cywilnego.
Spółka cywilna jest umową zobowiązującą jej wspólników do działania w celu osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego. Spółka cywilna nie jest przedsiębiorcą. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej. Spółka cywilna nie jest odrębnym podmiotem prawa cywilnego, mimo to posiada pewną podmiotowość na gruncie poszczególnych ustaw, regulujących prowadzenie działalności gospodarczej w tej formie prawnej.
Spółka cywilna jest przeznaczona do prowadzenia małych, doraźnych, jednorazowych przedsięwzięć. W praktyce jednak, ze względu na podmiotowość przyznaną jej w licznych ustawach, spółka cywilna wykorzystywana jest do prowadzenia działalności nawet w stosunkowo dużych rozmiarach. Pod adresem http://www.zdg.pl/spolki.htm znajdują się dodatkowe informacje dotyczące spółki cywilnej.
Trzeba wiedzieć, że gdy spółka cywilna prowadzi działalność w większym rozmiarze, to przekształcenie jej w spółkę jawną jest obowiązkowe. Zgodnie bowiem z art. 26 § 4 zd. 3 kodeksu spółek handlowych, jeżeli przychody netto spółki cywilnej w każdym z dwóch ostatnich lat obrotowych osiągnęły wartość powodującą, zgodnie z przepisami o rachunkowości, obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych, zgłoszenie spółki jawnej do sądu rejestrowego jest obowiązkowe i powinno nastąpić w terminie trzech miesięcy od zakończenia drugiego roku obrotowego.
Przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną należy więc obowiązkowo dokonać, jeśli w ciągu kolejnych dwóch lat obrotowych przychody netto osiągnęły w każdym roku poziom 800.000 EURO (do obliczeń przyjmuje się średni kurs EURO w NBP z 30 września za poprzedni rok obrotowy – tak więc obliczając przychody netto za 2006r. właściwy kurs EURO pochodzić będzie z 30 września 2005r.).
Co więcej w takiej sytuacji przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną następuje z mocy prawa. A przekształcenie w sensie formalnym i zgłoszenie takiej spółki jawnej do Krajowego Rejestru Sądowego jest tylko potwierdzeniem zmiany formy prawnej danego przedsiębiorstwa. Na stronie http://www.zdg.pl/spolki.htm dostępna jest usługa przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną.
Spółka jawna jest odrębnym podmiotem prawa. Spółka jawna może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Spółka jawna przeznaczona jest do prowadzenia działalności gospodarczej w większym rozmiarze. Na stronie http://www.zdg.pl/spolki.htm znajdują się dodatkowe informacje dotyczące spółki jawnej.
Jednymi z ważniejszych zagadnień dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej w formie spółki cywilnej bądź spółki jawnej są prowadzenie spraw spółki i reprezentacja tych spółek przez wspólników oraz odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Kwestie te są w różny sposób uregulowane w obu spółkach. Poniżej przedstawiam podstawowe zasady dotyczące tych regulacji.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki cywilnej
Każdy wspólnik spółki cywilnej jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki. Kwestię te jednak można uregulować inaczej.
Prowadzenie spraw spółki to wszelkie działania podejmowane przez wspólników w stosunkach wewnętrznych spółki, związane z funkcjonowaniem spółki.
W braku odmiennej umowy lub uchwały wspólników każdy wspólnik spółki cywilnej jest umocowany do reprezentowania spółki w takich granicach, w jakich jest uprawniony do prowadzenia jej spraw.
Reprezentowanie spółki polega na podejmowaniu wszelkich działań w imieniu spółki w stosunku do osób trzecich (czyli w stosunkach zewnętrznych).
Sporządzając umowę spółki cywilnej należy pamiętać o zasadach dotyczących prowadzenia spraw i reprezentacji spółki. Źle sporządzona umowa może spowodować, że działania jednego ze wspólników będą skutkowały odpowiedzialnością całej spółki cywilnej, czyli także wszystkich jej wspólników. Kwestie te powinny być szczegółowo w umowie uregulowane.
Bardzo swobodny sposób regulowania trybu prowadzenia i reprezentacji spółki cywilnej, stwarza dla osób trzecich ryzyko zawarcia umowy z osobą nie uprawnioną do reprezentacji spółki cywilnej. Kontrahenci spółki cywilnej mają więc dużą niepewność w stosunkach z jej reprezentantami, co przemawia przeciwko stosowaniu spółki cywilnej w obrocie gospodarczym. Osoba trzecia może bardzo łatwo zawrzeć umowę z osobą w rzeczywistości nieuprawnioną do reprezentacji spółki cywilnej. Skutki takiej umowy mogą być bardzo różne i są najczęściej negatywne dla osoby trzeciej.
Prowadzenie spraw i reprezentacja spółki jawnej
W spółce jawnej każdy ze wspólników ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Z tym, że kwestie te mogą być przez wspólników uregulowane inaczej. Nie wpływa to jednak, tak jak w spółce cywilnej, na prawo wspólników spółki jawnej do jej reprezentowania w stosunkach z osobami trzecimi. W spółce jawnej bowiem, każdy wspólnik ma prawo reprezentować spółkę. Prawa do reprezentowania spółki jawnej przez jej wspólnika nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich.
W spółce jawnej za to, można w umowie spółki pozbawić wspólnika prawa reprezentowania spółki albo można w tej umowie ustalić, że wspólnik jest uprawniony do reprezentowania spółki tylko łącznie z innym wspólnikiem lub z prokurentem.
Przy tym osoby mogące reprezentować spółkę jawną są wpisywane w jawnym i ogólnie dostępnym rejestrze przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym. W ten sposób każda osoba trzecia, każdy kontrahent spółki jawnej wie, kto ma prawo reprezentować daną spółkę jawną. Dlatego kontakty ze spółka jawną są dużo pewniejsze, niż w przypadku spółki cywilnej.
Dane dotyczące osób uprawnionych do reprezentacji spółki zarejestrowanej w Krajowym Rejestrze Sądowym są dostępne także w internecie na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości www.ms.gov.pl.
Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki cywilnej
Wspólnicy spółki cywilnej są za jej zobowiązania odpowiedzialni solidarnie, całym swoim majątkiem osobistym, razem ze spółką i pozostałymi wspólnikami. Jest to duże ryzyko dla wspólników. Zasada ta powoduje, że cały majątek wspólnika cały czas jest zagrożony niebezpieczeństwem egzekucji. Wierzyciel jako że odpowiedzialność wspólnika jest solidarna ze spółką i z innymi wspólnikami, ma całkowitą wolność w wyborze dłużnika przeciwko któremu skieruje egzekucję. Należy z tego ryzyka zdawać sobie sprawę wybierając spółkę cywilną jako formę prowadzenia swojej działalności.
Trzeba pamiętać też, że każde działanie obciążone jest ryzykiem, a tym bardziej działanie spółki, gdzie działających w ramach jednego przedsięwzięcia jest kilka osób.
Trzeba też wiedzieć, że za zobowiązania spółki nie odpowiada były wspólnik spółki cywilnej, z tym że dotyczy to zobowiązań spółki powstałych po jego wystąpieniu ze spółki. Jednak były wspólnik spółki cywilnej odpowiada za te jej zobowiązania, które powstały w czasie gdy był on wspólnikiem spółki cywilnej. Nowy wspólnik spółki cywilnej nie odpowiada także za zobowiązania spółki powstałe przed jego wstąpieniem do spółki. Czyli wspólnik spółki cywilnej odpowiada tylko za te zobowiązania spółki, które powstały w czasie gdy był lub jest on wspólnikiem w tej spółce.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki wspólników spółki jawnej
Wspólnicy spółki jawnej mimo, że również odpowiadają solidarnie za zobowiązania spółki razem ze spółka i z innymi wspólnikami, to jest to jednak tzw. odpowiedzialność subsydiarna. Oznacza to, że wspólnik spółki jawnej może dopiero wtedy odpowiadać za zobowiązania spółki jawnej, gdy wierzyciel nie uzyska zaspokojenia swoich roszczeń z majątku spółki jawnej. Spółka jawna jest bowiem odrębnym podmiotem, który posiada swój majątek. Spółka cywilna swojego majątku nie posiada. Rzeczy wniesione przez wspólników spółki cywilnej do spółki stanowią współwłasność wspólników tej spółki cywilnej.
Prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki jawnej, jest w związku z tym dużo bezpieczniejsze. Wspólnik spółki jawnej nie odpowiada bowiem bezpośrednio swoim majątkiem osobistym za zobowiązania spółki jawnej względem jej wierzycieli.
Bardzo ważne jest, że osoba przystępująca do spółki jawnej odpowiada za jej zobowiązania powstałe przed dniem jego przystąpienia. Trzeba o tym pamiętać przystępując do już istniejącej spółki jawnej.
Równie ważne jest to, że kto zawiera umowę spółki jawnej z przedsiębiorcą jednoosobowym, który wniósł do spółki przedsiębiorstwo, odpowiada także za zobowiązania powstałe przy prowadzeniu tego przedsiębiorstwa przed dniem utworzenia spółki jawnej. Należy fakt ten uwzględniać zakładając spółkę jawną. Łatwo bowiem można wpaść w poważne tarapaty, będąc nieświadomym powyższej regulacji.
Powyższe informacje powinny Państwu ułatwić świadomy wybór pomiędzy spółką cywilną a spółką jawną jako formą prowadzenia działalności gospodarczej. Oczywiście trzeba wiedzieć, że informacje te nie wyczerpują katalogu wszystkich istotnych kwestii dotyczących wyboru pomiędzy spółką cywilną a spółką jawną.
Marek Zwoliński
