Coś stuka w nocy, wyje, hałasuje, dudni i skrzypi. Dla dorosłego to rutyna, rzeczy nieszkodliwe i oczywiste. Dla malucha mogą być wręcz przerażające.
Lęki są typowe dla wczesnego dzieciństwa, zwłaszcza między drugim a szóstym rokiem życia. Wraz z wiekiem zmieniają się tylko powody do strachu.
RODZAJE TYPOWYCH LĘKÓW W ZALEŻNOŚCI OD WIEKU DZIECKA
| wiek dziecka | typowe lęki |
| 0 – 6 m. ż | Utrata opieki, głośne dźwięki |
| 7 – 12 m.ż | Lęk przed obcymi, pojawianie się niektórych osób w sposób nagły, niespodziewany |
| 1 r. ż | Separacja od rodziców, obce osoby |
| 2 r. ż | Hałaśliwe przedmioty, zwierzęta, ciemne pomieszczenia, separacja od rodziców, lekarze |
| 3 r. ż | Maski, przebierańcy (klaun, Święty Mikołaj), strach przed ubikacją, ciemnością, zwierzętami, separacja rodziców |
| 4 r. ż | Separacja od rodziców, ciemność, duże hałasy ( np. w nocy ) |
| 5 r. ż | Zwierzęta, „źli” ludzie, ciemność, uszkodzenia ciała |
| 6 r. ż | Stwory z wyobraźni, potwory, wiedźmy, rany cielesne, pioruny i błyskawice, pozostawienie samemu, samotne zasypianie |
| 7 – 8r. ż | Nadal stwory, ciemność, sytuacje lękowe występujące w mediach, pozostawienie samemu, rany cielesne |
| 9 – 12 r. ż | Egzaminy i sprawdziany w szkole, wyniki w nauce, rany cielesne, śmierć, pioruny i błyskawice, czasem ciemność |
Oczywiście lęki wielu dzieci nie pokrywają się z tymi przedstawionymi, zdarzają się i czterolatki, które nagle zaczynają bać się psów.
Skąd zatem biorą się dziecięce lęki?
Niemowlak to niewinna, bezbronna istota, która przeważnie reaguje instynktownie, stanowi klasyczny przykład wiary, że nieznane nie może być groźne. Ale w pewnym okresie, najczęściej w drugim roku życia, następują zmiany rozwojowe, które odmieniają ten stan rzeczy. Mały odkrywca zdobywa wiedzę. Poznawanie nowych rzeczy sprawia, że świat, mimo że ciekawszy, staje się też bardziej niebezpieczny. Posiadanie nowych informacji, myśli, a także sprawniejsze ich przetwarzanie maluch może połączyć w przerażające scenariusze.
Małe dziecko ma małe doświadczenie życiowe, a do tego nie zawsze rozumie i zna mechanizmy rządzące światem. Dlatego tak zrozumiałe powinny być wyobrażenia, które z punktu widzenia nas dorosłych są zupełnie niedorzeczne – „bo skoro odkurzacz wsysa brud i kurz to może wessać i mnie”, „jeśli pies sąsiadki złapał tatę za nogawkę, to pewnie wszystkie psy gryzą”. Ponadto małe dzieci jak wiadomo, są egocentryczne, dlatego są one przekonane, że skoro małego bohatera z książki ścigał wielkolud to może to się przytrafić również im.
Z wielu lęków małe dziecko wyrasta w wieku przedszkolnym. Ale niektóre z nich utrzymują się przez całe wczesne dzieciństwo, a nawet gdy dziecko podrośnie.
Wspólne stawienie czoła lękom to sposób na poradzenie sobie z nim tak, aby nie stanowiły one problemu w przyszłości. Należy okazać swemu dziecku, że może polegać na rodzicu. W trudnych sytuacjach zachowuj się więc spokojnie i pewnie, tak aby maluch wiedział, że nie pozwolisz go skrzywdzić.
Wyjaśniaj: czasami zwykłe, racjonalne wyjaśnienie może wystarczyć, aby dodać dziecku pewności siebie. W przypadku małych dzieci, kiedy wyjaśnienie może nie być do końca zrozumiałe można pokazać, że na przykład: odkurzacz chociaż wciąga małe okruszki to już samochodom czy maminej nodze nie daje rady.
Rozmawiaj: wszystkim przynosi ulgę, kiedy może porozmawiać o swoim lęku czy problemie, tak samo jest z małymi dziećmi. Pokażmy, że potrafimy słuchać i że nawet błahe i śmieszne według nas sprawy są czymś ważnym. Wzbudzamy tym samym w dziecku pewność, że zawsze może się do nas zwrócić z problemem.
Umożliwiaj kontrolowanie sytuacji w miarę możliwości. Trzymanie dziecka na rękach i stanie w progu pokoju gdy tata odkurza, daje dziecku poczucie bezpieczeństwa. W miarę czasu można „bawić” się we włączanie i wyłączanie odkurzacza. Dziecku, które boi się potworów można zaproponować magiczną tarczę, która je odstraszy – możecie zrobić ją sami.
Czytaj bajki: wiele bajek pokazuje relacje „duży – mały” , „groźny – bezbronny”, wiele z nich pokazuję, że nawet małemu może się udać, że to co złe zawsze przegrywa. Takie opowieści uczą wartościować świat, uczą odwagi w podejmowaniu decyzji. Należy jednak pamiętać, aby unikać książek, które mogły by wzmóc lęk. Najlepsza książka o przyjaźni dziewczynki z psem nie pomoże, kiedy dziecko będzie słuchało jak to pies ugryzł i warczał na człowieka.
Nie wyśmiewaj bojaźliwego malca. On naprawdę traktuje swoje lęki bardzo poważnie.
Zachęcam szczerze każdego rodzica do zatrzymania się na chwilę wieczorną porą przy swoim dziecku. Do „zatrzymania” się w dosłownym i niedosłownym tego słowa znaczeniu. Do spędzenia czasu z przytulonym maluszkiem, zasłuchanym w baśniową opowieść lub opowiadającym o minionym dniu. Zapewniam, że to będzie chwila szczególnie cenna i przyjemna dla dziecka jak i dla nas.
Agata Pizoń
www.kreatywka.pl
